Coca-Cola’nın Doğuşu ve Türkiye’ye Geliş Öyküsü

Coca-Cola… Yüz yılı aşkın bir zamandır insanların keyifle içtikleri alkolsüz içecek… 19uncu Yüzyıl’ın sonlarında Dr. John Pemberton tarafından icat edilen ve bugün, saniyede 8000 şişe gibi muazzam bir tüketim rakamına ulaşmış sihirli içecek…

Pemberton’un formülünü geliştirdiği ilk ürün “Pemberton’s French Wine Coca” adıyla bir koka şarabıydı. Amerika’da 1886 yılında Atlanta ve Fulton bölgelerinde alkollü içecek üretimi yasaklanınca Pemberton, Fransız koka şarabına alternatif olarak Coca-Cola’yı geliştirir. Bu yeni ürünün ilk satışı 8 Mayıs 1986 tarihinde, Atlanta kentinde Jacob Eczanesi’nde kayıtlara geçer.

Ürün, o dönemde gazlı içeceğin sağlığa iyi geldiğine inanıldığı için çoğu Amerikan eczanesinde bulunan içecek makinelerinden, bardağı 5 sente reçetesiz ilaç olarak satılır. Pemberton’un iddiasına göre Coca-Cola, başta hazımsızlık, sinir zayıflığı, baş ağrısı, cinsel iktidarsızlık gibi pek çok hastalığa iyi gelir ve hatta eroin bağımlılığını bile tedavi eder. Pemberton bu iddiaları, 29 Mayıs 1986’da Atlanta Journal’da yayınlanan Coca-Cola’nın tarihindeki ilk reklamda dile getirir.

Bugün dünyanın en iyi bilinen logolarından biri olan Coca-Cola logosu 1885 yılında Pemberton’un muhasebecisi Frank Mason Robinson tarafından tasarlanır. Robinson logoyu tasarlarken, 19. Yüzyıl’ın ortalarında ortaya çıkan ve dönemin en yaygın Spencerian el yazısı türünü kullanır.

Coca-Cola’yı bugün dünyanın bir numaralı meşrubatı yapan yola ise Asa Candler isimli girişimcinin 30 Ağustos 1888 tarihinde şirketin tüm hisselerini ele geçirmesiyle çıkılır.

Dr Pemberton, şirketin bir kısmını Asa Candler adlı bir işadamına satar. Sağlık durumu kötüdür ve paraya ihtiyacı vardır. Coca-Cola’nın toplam reklam ve tanıtım masrafları 76,96$ tutmuş ama elde ettiği total kâr 50$’da kalmıştır. Pemberton’un ölümünden sonra Coca-Cola’nın tamamı, Candler tarafından satın alınır. Coca-Cola, Candler’a sadece 2300$’a mal olmuştur.

Candler, Coca-Cola’ya sahip olduğu dönemde büyük atılımlar gerçekleştirir.

1884’te ilk seri üretim dolum tesisini hizmete açar.

31 Ocak 1893’te Coca-Cola adını tesciller.

1894’te Joseph Biedenharn, Biedenharn Candy Company Of Vicksburg, Mississippi’nin patronu Coca-Cola’yı ilk şişeleyen kişidir. Candler’in bu şişeleme işine başlangıçta hiç aklı yatmamıştır.

Şişeleme sayesinde satışlar artınca Chandler 1899’da büyük bir dolum ve şişeleme tesisinin açılışını yaparı.

1900 yılında Chandler’in büyük oğlu tarafından ilk defa Avrupa’ya tanıtılır

1903’te Coca-Cola’nın çeşitli rahatsızlıklara iyi geldiğine yönelik reklamlara son verilir.

Root Glass Company’ye, bugünkü klasik cam şişenin tasarımını yaptırılır.

*Coca-Cola’nın ilk klasik cam şişe tasarımı*

Sürekli olarak gazetelerde ve ilan panolarında Coca-Cola’nın reklamını yaparak ürünün tanıtılmasını sağlar. Gazeteler aracılığıyla halka bedava Coca-Cola kuponları vererek halkın bu yeni içecekle tanışmasını sağlar.

1888 yılında dağıtılan bir Coca-Cola kuponu. Bu kuponun ilk Coca-Cola kuponu olduğu düşünülüyor.

1914 yılına gelindiğinde Asa Candler, bu içecek sayesinde tam 50 milyon dolarlık bir servetin sahibi olmuştur.

1919’da Chandler Atlanta Georgia’ya belediye reisi olunca Coca-Cola’yı, Ernest Woodruff adlı bir girişimciye, 25 milyon Dolar’a satar.

1923’te, Ernest Woodruff, şirketi oğlu Robert’a verir. Robert Woodruff, 1955’e kadar şirketin yönetim kurulu başkanlığını bizzat yürütür.

robert woodruff zamanında ilk altı şişelik karton ambalaj piyasaya verildi. 1929 yılında coca-cola’yı otomatik makinelerden alıp içmek mümkün hale geldi.

1930, radyolardan Coca-Cola reklamlarının başladığı tarih oldu. TV reklamları ise 1950’de başlar. Günümüzde, tüm dünyada 500 TV istasyonunda Coca-Cola’nın reklamları yayınlanmaktadır.

***

“Coke” kelimesinin marka olarak şişelerde kullanılmaya başlamasının tarihi ise Haziran 1941.

1955’te Coca-Cola, teneke kutuya girdi. Teneke kutudaki Coca-Cola’lar özellikle ABD ordusu için tasarlanmıştı.

12 Temmuz 1944’te şirket 1 milyarıncı galonu (yaklaşık 4.5 milyar litre) üretir. Ocak 1971’de yedi milyarıncı galondan sonra galon rekorları o kadar hızlı kırılmaya başlar ki şirket artık bu konuda bir açıklama yapmaktan vazgeçer.

1978 yılında iki litrelik cam şişeler piyasaya verilir. 1978, pet şişelerin de ilk kez kullanıldığı yıl olur.

***

1985’te Coca-Cola, kendine pahalıya mal olacak büyük bir hata yapar. Diyet Cola’nın üretilmesi için yoğun bir çaba harcayan şirket bu arada klasik Cola’nın formülünde de değişiklik yapılabileceğine kanaat getirir. Yeni formülün bulunması için 4 milyon dolar harcama yapılır. Yeni formülün, yapılan testlerde olumlu reaksiyon alması şirketi yöneticilerini yüreklendirmiştir.

Bu değişimin altında yatan önemli bir neden şirketin patronu Robert Woodruff’un ölümüdür. Çünkü Woodruff, hayatta olduğu sürece Coca-Cola’nın formülünü değiştirmeme sözü vermiştir. Diğer bir neden ise şirketin pazar payında dört yıl içerisinde yüzde 2.5’luk bir gerileme yaşanmasıdır. Bu gerilemenin parasal ifadesi ise 500 milyon dolardır. Şirket kurulduğundan beri ilk kez formül değiştirme yoluna gidiyordur.

Yeni formüllü Coca-Cola basına ve halka 23 Nisan 1985 günü düzenlenen bir basın toplantısı ile tanıtılır.

ABD nüfusunun yüzde 81’i, 24 saat içinde, bu formül değişikliğinden haberdar olmuştur. Değişikliğin duyurulmasından sonraki bir haftada şirketin 800’lü müşteri danışma hattına gelen telefon sayısı günde bin çağrıya fırlar. Arayanların çoğu yeni formül karşısında şok olduklarını, hayal kırıklığına uğradıklarını ve Pepsi içmeye başlayacaklarını söylüyorlardır.

Duyurudan sonraki altı haftada gelen telefon sayısı günde altı bine ulaşmıştı ve hemen hepsi de yaşadığı düş kırıklığını dile getiren insanlardan gelen sitemkâr telefonlardı. Şirkete ayrıca kırk binin üzerinde sitem dolu mektup gönderilmişti. Bu mektupların her biri, içlerine birer de yeni formüllü Coca-Cola kuponu konulmak suretiyle yanıtlandı.

Halkın tepkisi, Coca-Cola yöneticilerini zor bir karar almak durumunda bıraktı. Coca-Cola’nın eski formüle dönüşü, İsa’nın yeryüzüne ikinci kez gelmesine benzetilerek “ikinci geliş” olarak adlandırılır.

Başkan Roberto Goizueta bir açıklama daha yaparak önce yeni formülü beğeni ile içen kesime teşekkür etti. Daha sonra da eski formülü isteyen kesime bir müjde vererek klasik Coca-Cola’nın tekrar üretilip satışa sunulacağını bildirdi.10 Temmuz 1985’te, yani yeni Coke’un tanıtılmasından seksen yedi gün sonra klasik Coca-Cola tekrar sevenleri ile kucaklaştı.

Coca-Cola yöneticileri sonraki günlerde hata yaptıklarını itiraf ettiler. 99 yıllık milli bir tadın değiştirilmesinin ülkeye ve halka ihanet olduğunu söyleyenler bile çıkar.

Halk bu geri adıma çok sevindi. 800’lü hatta 18000 teşekkür telefonu geldi. Şirketin borsadaki işlem fiyatı da tavan yaptı ve son 12 yılın en yüksek düzeyine fırladı.

***

Coca-Cola, marka olarak dünyanın en bilinen markası olma özelliğini de elinde bulunduruyor.

Dünya nüfusunun yüzde 94’ü, Coca-Cola markasını tanıyor.

Her saniye yeryüzünde 8000 şişe ya da kutu Coca-Cola tüketiliyor.

140 ülkede 5.8 milyar insan tarafından içilen Coca-Cola’nın borsa değeri 58 milyar dolar civarında.

Coca-Cola’nın değeri 80 milyar dolar’dan fazladır.

Şirket, uzun yıllardır Olimpiyat Oyunları’nın sponsorluk da yapıyor. Şirket, memleketi olan Atlanta’ya büyük miktarlarda bağış yapıyor; öğrencilere burslar veriyor; derneklere yardımlarda bulunuyor.

Atlanta’daki “World Of Coke” müzesi gezildiğinde şirketin köklü geçmişi ve muazzam büyüklüğü hakkında daha iyi fikir edinilebiliyor. Sprite ve Fanta markalarını da üreten şirket, dünyanın en büyükleri arasındaki yerini sıkı rekabet ortamına karşın halâ korumayı sürdürüyor.

Coca-Cola’nın Türkiye ile tanışması ise Bakırköy, İstanbul’da Londa Asfaltı üzerinde Ocak 1963’de temeli atılan şirketin dünyadaki 1916’ncı fabrikası ile gerçekleşir. Kısa sürede tamamlanan fabrika hemen üretime başlar ve 18 Eylül 1964’de İstanbul genelinde satış noktalarına dağıtım yapılır.

21 Eylül’de ise şirketin ülkemizdeki ilk kampanyası “Gizli Define” başlar. İçeceklerin yanında ürünlerin kapaklarına da ilgiyi artıran bu kampanya kapsamında toplam 400 bin lira tutarında hediye dağıtılmıştır.

İşte Coca-Cola’nın piyasa verilişinin ardından ve ilk günlerinde Hürriyet’te yayınlanan reklamlardan örnekler.

1964 – FAAL AJANS